تهاجم فرهنگی یا تعارف فرهنگی ؟

در میان هیاهوی تبلیغات درون شهر کهن ارومیه چند روزی است ، تبلیغی جدید توجه مرا به خویش جلب میکند . تبلیغ حمامی به شیوه حمامهای عثمانی که امروزه  در جهان به حمامهای ترک

( Turkish Bath ) معروف است  . سابقه حمام در ایران به چیزی حدود دوران هخامنشی میرسد، زمانی که در کاوشهای تخت جمشید بخشهایی به همراه محل دفع آبهای زائد به حمام مشهور شد . این موضوع تا پیش از اسلام در ایران نیز متداول بود هر چند برخی از محققین در خصوص آلوده نموده آب در فرهنگ زرتشتی هنوز اختلاف نظر دارند اما مسلما پاکیزگی و استحمام جزو جدایی ناپذیر فرهنگ ایرانی بوده است . با طلیعه اسلام موضوع پاکیزگی اهمیتی دوچندان یافت بدان پایه که در حدیثی نبوی  نظافت به نشانه ای از ایمان بدل شد . در استان آذربایجان غربی قدیمی ترین شواهد در خصوص وجود ساختار حمام به دوران ایلخانی یعنی هفتصد سال پیش باز میگردد، زمانی که در دهه هشتاد و در کاوشهای هیات ایرانی در مجموعه جهانی  تخت سلیمان تکاب  ساختاری از یک حمام که مشخصا مربوط به افراد خاص جامعه بود نمایان شد ، حمامی که تقریبا تمامی عناصر ساختاری شناخته شده  در معماری ایرانی را در خود جای داده است و در همین دهه همچنین کاوشهای باستان شناسی در بافت تاریخی موسوم به قلعه قاپان در شهر ماکو منجر به کشف حمامی از دوران صفویه گشت حمامی با سنگ های مرمر و زیبایی مثال زدنی که تا دوران قاجار نیز مورد استفاده قرار گرفت و سپس مدفون گشت و اکنون حال و لاحوال خوبی ندارد.

حمام تاریخی ماکو که اندک اندک به زیر خاک بازمیگردد!

علاوه بر این تقریبا در تمامی شهر های استان حمام های تاریخی فراوان و متنوعی وجود داشت و بر اساس نگاه مذهبی و ارتباط تنگاتنگ معمولا مسجد و حمام جزو لاینفک عناصر معماری شهر های استان شد به گونه ای که مثلابر اساس برخی منابع تاریخی دهها حمام در شهر ارومیه به فعالیت میپرداخت . اما با توسعه شهری و تکمیل ساختار خانه های مدرن و امروزی علی الخصوص در دوره پهلوی اول اندک اندک استقبال از حمام های تاریخی کم رنگ شد و امروزه تنها چند باب از این حمام ها به حیات خود در شهر تاریخی ارومیه ادامه میدهند و بی شک با ادامه این روند دیگر امیدی به ادامه فعالیت این قبیل حمام ها وجود ندارد .

حمام اتحادیه ارومیه از حمام های تاریخی و زیبای استان چند سالی در حال مرمت !

حمام میرزا رسول مهاباد که اکنون به موزه مردشناسی تبدیل شده

حمام شیخ سلماس تنها بنای تاریخی موجود در این شهر که پس از مرمت کاربری خاصی ندارد

با نگاهی به یک مطالعه انجام شده در دانشگاه شهید بهشتی تعداد حمام های فعال در ایران 237 و تعداد این حمام ها در ترکیه 207 حمام گزارش شده است که از این تعداد حمام در ترکیه 57 باب صرفا جهت بهره گیری توسط  گردشگران در نظر گرفته شده است که سود قابل توجهی را به جیب سرمایه گذاران سرازیر میکند ، همچنین اشاره به این نکته نیز لازم است که این تعداد منهای حمامهای جدیدی است که به شیوه های سنتی در مراکز اقامتی ، هتلها و ... در این کشور ساخته شده است .
نکته دیگر در این بین تغییر کاربری این حمام ها و اختصاص آن به مشاغل دیگر است که از آن جمله میتوان به سوپر مارکت و یا غذا خوری اشاره کرد همانند آنچه در برخی حمامها تاریخی چون حمام اسکودر و اورتاکوی در استانبول ترکیه  اشاره کرد . برخی از این تغییر کاربری ها نیز تا اندازه زیادی دارای کاربری و جذابیتهای امروزی است مثلا حمام امیه در شهر نیکوزیا در قبرس به صورت حمامی تلفیقی از ساختارهای سنتی با اضافه شدن سونا و جکوزی به آن به کار خود ادامه میدهد که در سال 2006 جایزه ویژه نوسترا در زمینه مرمت را در یونسکو به خود اختصاص داد و یا حمام مشهور سنتوی توکیو در ژاپن که از مشهورترین جاذبه های گردشگری توکیو به شمار می آید .در ایران نیز حمام های تاریخی فراوانی دچار تغییر کاربری شده اند مانند حمام تاریخی گنجعلیخان کرمان و یا حمام وکیل شیراز که هر دو کاربری موزه مردم شناسی دارند و یا حمام تاریخی نوبر تبریز که با وجود آهک بری های زیبا به غذا خوری سنتی تبدیل شده است .
حمام های شهر ارومیه نیز اندک اندک بین ماندن ادامه فعالیت به سبک سنتی ، مدرن تر شدن و یا تغییر کاربری چاره دیگری ندارند . مسلما ادامه فعالیت به سبک سنتی برای اندک حمام های باقی مانده حاضر چندان متصور نیست ، قیمت تمام شده خدمات ارائه شده چون آب ، گاز و برق در این واحدها تجاریست و هزینه هنگفتی را بر دوش مالکان آن میگزارد از دیگر سو باید مشکل دفع فاضلاب نیز در بازار تاریخی ارومیه به این مشکلات اضافه کرد که در آینده مفصلا به آن خواهیم پرداخت .
با این اوصاف چاره ای نمی ماند که اندک اندک لذت یک استحمام در حمام های سنتی را باید با صرف یک نهار در همان محل معاوضه کرد و از همان جایی که روزی دالان نظافت بود این بار برایت کباب بختیاری سرو میکنند! و به جای بوی رطوبت و صابون سنتی و همهمه دلاکها ، بوی توتون و چای و سیگار و دیزی سنگی فضای حمام را پر میکند و در عوض شما برای تجربه یک حمام سنتی و تاریخی به همراه فرزندت به حمام سنتی عثمانی که به تازگی در چند نقطه شهرت افتتاح شده میروی . حالا سوال اینجاست که آیا این یک تهاجم فرهنگیست یا تعارف فرهنگی؟

   

برگزاری مراسم مذهبی ارامنه در قره کلیسا

پنجاه و نهمین مراسم مذهبی کلیسای طاطائوس مقدس در قره کلیسای چالدران برگزار خواهد شد . بر اساس برنامه ریزی انجام شده ،  این مراسم به جهت فرا رسیدن ماه مبارک رمضان چند روز زودتر در تاریخ 13 لغایت 15 تیر ماه سال جاری به اجراء در خواهد آمد. این مراسم از جمله بزرگترین مراسم مذهبی ارامنه جهان به شمار می رود که هر ساله در تیر ماه در محل قره کلیسای چالدارن برگزار و مسیحیان از سراسر جهان به خصوص ارامنه در آن شرکت میکنند . پیش بینی میشود امسال بیش از چهار هزار نفر در این مراسم حضور یابند . بر اساس جلساتی که چندی پیش با هماهنگی فرماندار و  حضور نمایندگان دستگاههای دولتی این شهرستان ، مدیر کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی و رییس شورای خلیفه گری ارامنه آذربایجان در محل فرمانداری چالدران برگزار شد برنامه ریزی های لازم جهت برگزاری هر چه بهتر این مراسم جهانی  مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت .

لازم به ذکر است کلیسای طاطائوس ( قره کلیسا ) مدفن طاطائوس مقدس یکی از حواریون حضرت مسیح (ع) در 25 کیلومتری شهر چالدارن قرار گرفته و جزو قدیمی ترین کلیسا های جهان به شمار میرود . ساختمان کلیسا در دوره های مختلفی تکمیل گردیده که مهمترین آن مربوط به عهد عباس میرزا در دوره قاجار است .این محل در سال 2008 میلادی و در سی و دومین نشست یونسکو با شماره 1262 به همراه کلیسای سنت استپانوس جلفا و زر- زر ماکو در فهرست آثار جهانی یونسکو جای گرفت .